Straatfotografie in Turkije: Een Heel Ander Verhaal

Oké, nu wordt het interessant – en eerlijk gezegd ook een stuk gecompliceerder. Want waar je in Nederland relatief veel vrijheid hebt als straatfotograaf, liggen de kaarten in Turkije behoorlijk anders. Laat me je nu meenemen door het Turkse juridische landschap voor fotografie. Een kleine voetnoot, dit zijn de gegevens die ik online kan vinden. En regels willen hier nog wel eens wijzigen. Dus wat vandaag nieuw is, kan morgen als  weer verander zijn en overmorgen al weer vergeten.

De basisregel: toestemming is leidend

Hier komt het belangrijkste verschil met Nederland: in Turkije kan een foto van een persoon niet openbaar worden gemaakt of gekopieerd zonder toestemming van de afgebeelde persoon. Dat is fundamenteel anders dan in Nederland, waar je wél mag fotograferen en vaak ook mag publiceren (met bepaalde voorwaarden).

In Turkije gaat het zelfs zo ver dat degene die een foto publiceert zonder toestemming – zelfs als diegene de fotograaf is – de artikelen 135-137 van het Turkse Strafwetboek overtreedt. Dat zijn de artikelen die gaan over het vastleggen van persoonlijke gegevens.

KVKK: Turkije’s versie van de AVG

Heeft Turkije vergelijkbare regels heeft als de Nederlandse AVG? Het antwoord is: ja en nee. Turkije heeft sinds 2016 zijn eigen privacywet: de KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kanunu), wat letterlijk “Wet op de Bescherming van Persoonsgegevens” betekent.

De overeenkomsten met de AVG:

• De KVKK is grotendeels gebaseerd op de voormalige EU Data Protection Directive en heeft significante overeenkomsten met de GDPR
• Foto’s waarop mensen herkenbaar zijn worden beschouwd als persoonsgegevens
• Er is een onafhankelijke toezichthouder (de Turkse Data Protection Authority)
• Boetes kunnen behoorlijk oplopen

De belangrijke verschillen:

• De KVKK vereist expliciete toestemming voor het verwerken van persoonsgegevens (dus ook foto’s), tenzij er een specifieke juridische grond is
• Nederland heeft meer ruimte voor “gerechtvaardigd belang” bij artistieke fotografie; in Turkije is dat veel strikter
• De strafrechtelijke consequenties in Turkije zijn directer en serieuzer

De drie lagen van bescherming in Turkije

Het wordt nog complexer omdat er in Turkije eigenlijk drie juridische beschermingslagen zijn:

1. Auteursrecht van de fotograaf Net als in Nederland heeft de fotograaf het auteursrecht op zijn foto. Maar dat betekent niet automatisch dat je de foto ook mag gebruiken!

2. Portretrecht van de afgebeelde persoon Een foto van iemand wordt beschouwd als diens persoonlijke gegevens, zowel volgens artikel 135 van het Turkse Strafwetboek als volgens artikel 3/3 van de KVKK. En dus heb je toestemming nodig.

3. Privacybescherming Ook iemands foto is onderdeel van zijn of haar “persoonlijk leven” en wordt beschermd door de privacywetgeving.

Wat betekent dit praktisch voor de fotograaf?

Laten we eerlijk zijn: als landschapsfotograaf die nu in Turkije woont en soms foto’s maakt op school, op bruiloften, of gewoon van mn gezin, moet ik hier zeer alert op zijn.

Voor gezinsfoto’s en huisdieren: Geen probleem natuurlijk – het gaat om mn eigen gezin en onze toestemming is impliciet aanwezig.

Voor schoolfotografie van Kenan’s school: Hier moet ik voorzichtig zijn. Als ik andere kinderen fotografeer, heb ik strikt genomen toestemming nodig van hun ouders. In de praktijk wordt dit bij schoolevenementen vaak pragmatisch benaderd (groepsfoto’s, actiefoto’s waar kinderen niet prominent individueel in beeld zijn), maar juridisch gezien is de regel helder. Daarom vraag ik de expliciete toestemming van de directeur. Op die manier dek ik mezelf toch een beetje in.

Voor bruiloften: Als er een verzoek komt om foto’s te maken, fungeer ik eigenlijk als een soort professional. Ik maak dan duidelijke afspraken maakt met het bruidspaar over wat er met de foto’s gebeurt, wie erop mag staan en wat er mee gedaan moet worden. Bij een bruiloft zijn gasten zich er meestal van bewust dat er gefotografeerd wordt, maar juridisch gezien is expliciete toestemming veiliger.

Als je straatfotografie zou willen doen in Turkije: Dit wordt echt lastig. In tegenstelling tot Nederland, waar je relatief vrij bent, is het in Turkije juridisch gezien niet toegestaan om mensen herkenbaar te fotograferen zonder toestemming, laat staan die foto’s te publiceren.

De uitzonderingen

Er zijn enkele situaties waarin strengere regels niet gelden:

Publieke evenementen en menigten: Brede opnamen van een menigte worden vaak toegestaan onder het principe van “legitiem belang”, maar als de camera inzoomt op individuen en privémomenten toont, heeft privacybescherming meestal voorrang. Dit betekent: een overzichtsfoto van een druk plein kan wel, een portret van één persoon op dat plein niet zonder toestemming.

Journalistieke doeleinden: Publieke figuren hebben nog steeds recht op privacy, tenzij de afbeelding verband houdt met een echt publiek belang. Maar zelfs dan moet je voorzichtig zijn.

Artistieke en wetenschappelijke doeleinden: Er is enige ruimte voor kunst en wetenschap, maar dit is veel beperkter dan in Nederland en vereist nog steeds respect voor fundamentele rechten.

De praktische realiteit vs. de wet

Natuurlijk is er verschil tussen wat de wet zegt en hoe dingen in de praktijk gaan. Turkije is een land met een rijke fotografiecultuur. Mensen maken voortdurend foto’s, ook op straat. Maar:

• De wet is helder en strikt
• Handhaving gebeurt vooral bij publicatie en commercieel gebruik
• Klachten kunnen leiden tot serieuze juridische problemen

Mijn advies? Behandel fotografie in Turkije conservatiever dan je in Nederland zou doen:

1. Bij twijfel: vraag toestemming – uit ervaring kan ik zeggen dat Turkse mensen over het algemeen erg vriendelijke mensen zijn. En veel mensen vinden het prima om gefotografeerd te worden als je het maar netjes vraagt
2. Vermijd herkenbare individuele portretten van vreemden zonder toestemming
3. Bij groepsfoto’s en evenementen: zorg dat mensen zich bewust zijn dat er gefotografeerd wordt
4. Publicatie: wees hier extra voorzichtig mee. Wat je privé bewaart is één ding, maar zodra je iets online zet, kunnen de juridische consequenties groot zijn
5. Militaire installaties en overheidsgebouwen: fotografeer deze helemaal niet. Turkije is hier strikt in, vooral vanwege veiligheidskwesties

De bottom line

Dus om de vraag direct te beantwoorden of Turkije een vergelijkbare AVG heeft als Nederland dan is het antwoord nee. In Turkije gelden niet dezelfde regels als in Nederland met betrekking tot de AVG. Hoewel de KVKK geïnspireerd is op Europese wetgeving, is de Turkse wet strikter wat betreft fotografie van personen. Waar Nederland artistieke vrijheid en “gerechtvaardigd belang” vaak zwaarder laat wegen, vereist Turkije veel nadrukkelijker expliciete toestemming voor het maken én publiceren van herkenbare foto’s van mensen.

Voor mij als landschapsfotograaf betekent dit concreet: ik blijf gewoon doen wat ik doet – prachtige berglandschappen fotograferen (daar zijn genoeg schitterende plekken voor in Turkije!), mn gezinsmomenten vastleggen, en de bruiloften van familie en vrienden documenteren. Maar straatfotografie gaan doen… dat kan ik misschien beter tijdens een vakantie terug in Nederland doen, of in Turkije moet ik heel bewust zijn van de toestemming die ik nodig hebt.